De wijze van Hechting, Verlies, Rouw en Stress hebben met elkaar te maken. In een stressvolle situatie, wordt de wijze van gehechtheid zichtbaar. In een stressvolle situatie grijpen we namelijk terug op onze eigen interne hulpmiddelen die we van jongs af aan onbewust ontwikkeld hebben. Een intern hulpmiddel kan bijvoorbeeld zijn ‘ik red het altijd alleen’. Of juist helemaal aan de andere kant van dat spectrum: ‘ik kan niet alleen zijn, want dat overleef ik niet’.
Hechting en een Stressvolle situatie
Gedurende ons leven en het hanteren van stressvolle situaties, vallen we terug op onze interne hulpmiddelen. Dit helpt ons bij het ‘overleven’ van stressvolle situaties, zoals het ervaren van een ingrijpend verlies. Echter, een teveel van een hulpmiddel zal ons uit balans brengen. We raken uitgeput en begrijpen niet meer waarom. We doen toch wat we altijd gedaan hebben en wat altijd heeft gewerkt!
Het hechten van een kind aan een hechtingsfiguur, bijvoorbeeld een ouder, is een belangrijk element bij een kind als het gaat om het leren reguleren van emoties. De wijze van hechten kan een effect hebben op het verdere leven als volwassene. Onderwater (2018) zegt hierover:
‘Vanuit een hechtingsrelatie die veilige zekerheid geeft in stressvolle omstandigheden en waarnaar het kind steeds weer terug kan keren, kan een kind de wereld gaan ontdekken en op eigen benen gaan staan’ (p. 33).
Veilige hechting
We spreken van veilige hechting als er een prettige balans is tussen symbiose en autonomie. Een kind kan de wereld ontdekken zonder zich bezig te houden met hoe het met de hechtingsfiguren gaat. En kan terugkeren naar de hechtingsfiguren als het zich onveilig voelt of als het spannend is. Overigens hoeven hechtingsfiguren niet ‘perfect’ te zijn om te zorgen voor veilige hechting. Sensitiviteit en ‘goed-genoeg-gedrag’ kan prima voldoende zijn.
Onveilige hechting
Onveilige hechting kan plaatsvinden wanneer hechtingsfiguren niet goed in staat zijn te reageren op de emoties van een kind. Wanneer dit kind opgroeit tot een volwassene, heeft dit zijn weerslag op het emotionele leven van deze volwassene. Ainsworth e.a. (in Onderwater 2018) onderscheiden drie vormen van onveilige hechting tijdens het opgroeien.
Angstig vermijdende hechting
Bij deze vorm van hechting heeft het kind al vroeg geleerd om op eigen benen te staan, omdat de hechtingsfiguren de eigen emoties afdeden als zijnde aanstellerij en daarmee ook weinig tot niet reageerden op de emoties van het kind. Autonomie wordt hiermee sterk ontwikkeld, echter de keerzijde is dat het kind in zijn volwassen leven niet weet hoe ‘de ander’ toe te laten. Er is een (onbewuste) angst voor emotionele afhankelijkheid en het is geen vanzelfsprekendheid dat hulp van een partner beschikbaar is. Het kind heeft geleerd om vooral op zichzelf te vertrouwen en opgegroeid naar een volwassene voelt voor hem of haar een partnerrelatie niet veilig.
Angstig ambivalente gehechtheid
Bij deze vorm van hechting is er sprake van een hechtingsfiguur die de emoties van een kind overneemt. Het kind is angstig en de hechtingsfiguur wordt hierdoor angstig, waardoor het kind nog meer angstig wordt. Er wordt hierbij wel gehecht, echter de hechting is beangstigend en verstikkend. Dit gaat ten koste van het exploreren van de wereld en de autonomie. Eenmaal volwassen kan er sprake zijn van angst dat de partner weg zal gaan en dat men niet zonder de liefde van de partner zal overleven. Eigen kracht en zelfvertrouwen is onderontwikkeld.
Gedesorganiseerde gehechtheid
Wanneer hechtingsfiguren niet beschikbaar zijn voor een kind om het bijvoorbeeld te troosten en zij zijn onvoorspelbaar of bijvoorbeeld agressief, leert het kind niet om de eigen emoties te reguleren. Aanklampen of juist vermijden heeft beiden niet het gewenste effect. Als volwassenen weten deze mensen niet om juist nabijheid te zoeken of juist emotioneel onafhankelijk te zijn. Ze kunnen een ‘toetrek/afstootgedrag’ ontwikkelen. Steun is nodig, maar tegelijkertijd angstig. Niets voelt veilig.
Veranderen van gehechtheid
Gedurende het leven van een volwassene kunnen de hechtingspatronen veranderen. Ervaringen in het leven in het kader van verbindingen en relaties, zoals liefdesrelaties of vriendschapsrelaties, kunnen bijdragen aan positieve veranderingen in de wijze van gehechtheid. En dus in het omgaan met stressvolle situaties en het verduren van hevige emoties.
Veilige gehechtheid volwassenen
We spreken van een veilige of autonome gehechtheid bij volwassenen, wanneer je erop kan vertrouwen dat de ander beschikbaar is en dat je zelf ook beschikbaar bent. Je stapt in de wereld rond met het besef dat er een veilige basis is om bij terug te keren, zowel in jezelf als bij anderen.
Onveilige gehechtheid volwassenen
In het boek ‘Herbergen van Verlies’ (2021) worden twee vormen van onveilige gehechtheidspatronen van volwassenen onderscheiden (p.77). Deze hebben overeenkomsten met de theorie van hierboven.
Afwerende gehechtheid volwassenen
‘Je houdt je in het contact met de ander op afstand en gedraagt je soms vijandig. Je bent gereserveerd. Er is bindingsangst en je kunt weinig intimiteit verdragen. Dat wil overigens niet zeggen dat je geen langdurige en stabiele relatie kunt hebben, maar je houdt daarin zowel jezelf als de ander op afstand. Er is angst voor versmelting in de relatie. Je kwetsbaarheid en behoeften leg je buiten jezelf, bij je partner die je als zwak kunt ervaren. Daardoor is het lastiger om echt intimiteit te ervaren. Het is geen autonomie maar een soort dwangmatige onafhankelijkheid. Het lukt je om gevoelens en behoeften te behappen, maar niet om ze te voelen.’
Gepreoccupeerde gehechtheid volwassenen
‘Uiterlijk lijk je energiek en levenslustig, maar in werkelijkheid word je overspoeld door gevoelens. Je twijfelt over jezelf en je bent bang onafhankelijk te worden. Je leeft met de boodschap: ‘Groei niet op’ of ‘Word niet groot’. Het lukt je niet op jezelf te vertrouwen. Je hebt er moeite mee je ervaringen te ordenen waardoor je in gesprekken de neiging hebt om enorm uit te weiden. Je bent wel in staat om te voelen (en daarbij uit balans te raken) maar je kunt die gevoelens niet behappen (containen). Jouw leven staat in het teken van angst voor verlating waardoor je in de relatie de neiging hebt om te versmelten. Op ieder mogelijk teken van afwijzing, afkeuring of afstandelijkheid van je partner reageer je overmatig alert. Je hebt een neus voor ieder signaal dat je psychische stress kan vergroten. Om voldoende aandacht te krijgen, etaleer je je psychische ellende op een manier die niet onopgemerkt kan blijven.’
Hechting en Verlies, Rouw en Stress
De wijze van hechting, het omgaan met Verlies en/of Rouw en de werking van je stress-systeem hebben dus allen met elkaar te maken. Wanneer je inzicht hierin krijgt, over hoe dit voor jou werkt, is er de mogelijkheid begrip voor jezelf te krijgen. Wanneer er begrip is voor jezelf, is er ruimte voor mildheid naar jezelf.
Begrip voor jezelf
Mild zijn voor jezelf, compassie hebben met jezelf, je eigen beste vriendje of vriendinnetje zijn, leidt tot interne rust. Hoe meer ervaringen in het leven, hoe meer zicht op je interne wonden en je wijze van hechting. Meer rust, betekent een betere emotie-regulatie en op een, voor jou, goede manier van omgaan met stressvolle situaties.
Wil jij jezelf beter kunnen begrijpen? Je bent van harte welkom. Plan zelf je eerste afspraak via de contactpagina. Er is geen wachtlijst.
Ik ontvang je graag in mijn praktijk in Breda, ik geef sessies online en ik kom eventueel ook naar jou, thuis, op je werkplek of op een andere geschikte locatie. Informeer naar de mogelijkheden!
Wil je meer lezen over Verlies? Lees dan ook deze blog: Verlies verwerking Breda